Hoe kan het dat mijn hoogbegaafde kind zo slecht presteert?

We hebben vaak het beeld dat een hoogbegaafd kind automatisch goed presteert op school. Het kind is immers slim genoeg om alles met gemak aan te kunnen. En toch gebeurt het vaak dat een hoogbegaafd kind niet presteert zoals je dat zou verwachten. Waar ligt dat nou aan?

Er is niet zomaar één oorzaak aan te wijzen die geldt voor iedere hoogbegaafde leerling. Er kunnen meerdere factoren zijn die meespelen bij het onderpresteren van een kind. Hieronder zal ik een aantal zaken verder toelichten.

Ik wil normaal zijn

De meeste kinderen willen graag bij de groep horen en zo 'normaal' mogelijk zijn. Ze willen niet opvallen in de klas en met hun kop boven het maaiveld uitsteken. Bewust of onbewust gaan deze kinderen zich aanpassen aan het gemiddelde van de groep. Er zijn leerlingen die nog prima resultaten behalen,  maar eigenlijk nog veel betere resultaten zouden kunnen behalen. Deze groep leerlingen worden de 'relatieve onderpresteerders' genoemd. Het zijn vaak meisjes die dit gedrag laten zien. Ze vallen de leerkracht dan ook vaak niet op als zijnde hoogbegaafd. Ze presteren prima, halen nette cijfers, dus waarom zou je je zorgen maken? Er zijn ook leerlingen die nog verder onderpresteren en hele slechte resultaten laten zien bij de toetsen.

Faalangst

Veel hoogbegaafde leerlingen hebben ook te maken met perfectionisme en faalangst. Deze faalangst kan soms zo verlammend werken dat deze leerlingen heel erg bang zijn om fouten te maken en daardoor opdrachten gaan vermijden. Of ze raken zo in de stress voor een opdracht en gaan twijfelen aan alles wat ze denken: is dit wel goed? Weet ik het wel zeker? Was het niet toch...? Van de stress verknallen ze een toets en ziet de leerkracht niet wat het kind in zijn mars heeft. En het kind zelf voelt zich dom en ziet het slechte resultaat als bewijs dat hij het toch niet kan.

Te moeilijk denken

Het hoogbegaafde brein werkt anders dan een 'normaal' brein. Waar een 'normaal' brein gewoon van a naar b naar c gaat, gaat het hoogbegaafde brein alle kanten uit en legt verbanden die anderen niet zo snel zien. Dat maakt het soms lastig om een voor anderen betrekkelijk eenvoudige opdracht te maken. Een iglo, hoort dat nou bij warm of koud? Ja, het hoort bij koud want een iglo is van ijs gemaakt. Maar het hoort ook bij warm, want in de iglo zelf is het lekker warm. Wat moet ik nu invullen?

Niet automatiseren

Veel hoogbegaafde leerlingen hebben moeite met automatiseren. Automatiseren gebruik je bijvoorbeeld bij het maken van keersommen. Doordat je de tafels van 1 tot en met 10 in je hoofd hebt gestampt, kun je heel makkelijk de antwoorden opdreunen. Veel hoogbegaafden blijven de sommen met een omweg uitrekenen. In eerste instantie valt dat vaak niet op, want ze kunnen heel snel de rekensommen maken in hun hoofd. Het wordt echter wel een probleem wanneer de sommen steeds ingewikkelder worden. Dan lopen ze vaak tegen de lamp en blijkt dat ze problemen hebben met automatiseren.

Verkeerde strategie aanleren

wat je ook vaak ziet is dat deze kinderen haast hebben om dingen te leren. Omdat ze het nog niet aangeboden hebben gekregen in de klas, gaan ze zelf maar een manier bedenken om achter het juiste antwoord te komen. Soms gaat dat goed, maar soms ook niet. Zo kunnen deze kinderen heel omslachtige manieren hebben bedacht om iets uit te rekenen. Of hebben ze zelf een spellingregel bedacht die toch niet zo goed toepasbaar blijkt.

Ze hebben niet leren leren

Vaak zie je dat hoogbegaafde kinderen nooit hebben leren leren. Meestal gaat het op de basisschool nog goed, maar lopen ze hier enorm tegenaan aan het begin van de middelbare school. Wanneer op de basisschool het aanbod niet uitdagend genoeg is, leren deze kinderen nooit om echt iets te leren. Vaak snappen ze de lesstof heel snel en hoeven ze hun hersens nog niet heel hard te gebruiken. Wanneer ze dan op het vwo wel lesstof krijgen aangeboden op hun niveau is het voor sommige leerlingen erg lastig om dit niveau bij te benen. Simpelweg omdat ze nooit hebben meegemaakt dat ze ergens moeite voor moesten doen, dat ze echt iets moesten leren. Dus dit is wel iets om op te letten op de basisschool: zorg voor voldoende uitdaging, zodat deze kinderen leren leren!

Zoals je hebt gelezen zijn er genoeg factoren die verhinderen dat hoogbegaafde kinderen goede resultaten halen op school. De school is toch gericht op presteren (hoe jammer dat ook is!) en ook hoogbegaafde leerlingen kunnen niet altijd laten zien wat ze in huis hebben. Het is een misvatting om te denken dat deze groep leerlingen nooit hulp nodig heeft. Daarom bied ik ook voor hen remedial teaching aan.